“Μην αγαπάς αυτό που είσαι αλλά αυτό που θα #έπρεπε να είσαι”
Μιγκέλ ντε Θερβάντες
‘Δον Κιχώτης’.
Ο Δον Κιχώτης μέσα από τις περιπέτειες και την ‘τρέλα’ να επαναφέρει τις αξίες και την ευγένεια σ’ έναν κόσμο που έχει χάσει τον πολιτισμικό του προσανατολισμό, διδάσκει στον άξεστο αλλά πιστό υπηρέτη του να μην συμβιβάζεται με εκείνα που η καταγωγή και η τύχη του όρισαν, αλλά να επιδιώκει την αυτοβελτίωση και την εξέλιξη. Επιπλέον, του προτείνει, εφόσον του λείπει η αυτογνωσία να μην περιορίζει την σκέψη και την κρίση του σε σύντομες λαϊκές ρήσεις και παροιμίες. Κάποια στιγμή μάλιστα θα του πει: να καρφώνεις τα μάτια σου απάνω σου, για να μπορέσεις να γνωρίσεις τον εαυτό σου, διότι είναι η πιο δύσκολη γνωριμία που μπορεί να φανταστεί κανείς. Απ’ την αυτογνωσία σου εξαρτάται αν θα φουσκώνεις ή όχι σαν το βατράχι, που’ θελε φουσκώνοντας να φτάσει στο μπόι το βόδι.
Αυτή λοιπόν η ματιά φαίνεται πως λείπει κι έτσι η γνωριμία με τον εαυτό μας χάνει και το πλαίσιο και τον στόχο. Στη θέση των λαϊκών παροιμιών του υπηρέτη Σάντσο (οι οποίες βεβαίως κρύβουν βαθιές αλήθειες αλλά υπάρχουν τόσες ώστε να καλύπτουν κάθε περίσταση) βρίσκονται σήμερα τα αποφθέγματα σοφών που ο καθένας μεταχειρίζεται κατά το δοκούν. Σκέψεις σπουδαίων ανθρώπων, ακρωτηριάζονται από το σώμα που ανήκουν εξυπηρετώντας μεγαλομανιακές ναρκισσιστικές επιθυμίες.
Η επιστροφή στην αυτοκριτική συγχέεται με την απλοποιημένη μορφή ευχαρίστησης του εγώ, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια άνευ όρων παράδοση στον πρωτογενή ναρκισσισμό. Έτσι λοιπόν η επιδίωξη της άμεσης ικανοποίησης των ορμών και των πρωτογενών αναγκών μετονομάζεται σε ‘απελευθέρωση’.
Από πότε άραγε το να παραδίνεται κανείς στα ένστικτά του ονομάστηκε ελευθερία; το να μιλάω και να φέρομαι όπως μου προκύπτει, είναι ειλικρίνεια ή παλιμπαιδισμός; το να αποφεύγω να αναλαμβάνω την ευθύνη των λεγομένων και των πράξεων μου είναι απενοχοποίηση ή δειλία; Γιατί για χρόνια συγγραφείς όπως ο Καζαντζάκης και αμέτρητοι άλλοι, ποιητές όπως ο Ελύτης, φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης και πάρα πολλοί άλλοι, ψυχαναλυτές, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι αλλά και απλοί άνθρωποι αναγνώρισαν ότι ο άνθρωπος οφείλει στον εξανθρωπισμό του, να αναμετρηθεί με τις ορμές και τα ένστικτά του και να τα δαμάσει. Όχι να τα εξαφανίσει αλλά τα εξανθρωπίσει αλλιώς παραμένει δέσμιος και έρμαιο δικό τους. Αυτό δεν είναι άνθρωπος, είναι έρμαιο και δούλος ά-λογων ορμών.
Η Ευ-γένεια που διδάσκει λοιπόν ο ‘τρελός’ Δον Κιχώτης δεν έχει αναφορές στην καταγωγή, στο φύλο, στην εξωτερική εμφάνιση, στην κοινωνική και οικονομική κατάσταση αλλά στην αυτογνωσία. Στο να μπορεί κανείς να χαλιναγωγήσει τα ένστικτά του μέσω της σκέψης, της αυτοαξιολόγησης και του επαναπροσδιορισμού του εαυτού του. Η πραγματική ελευθερία δεν είναι ασυδοσία, δεν είναι απεμπόλιση του κάθε είδους ‘θέλω μου’. Άλλωστε πολλές φορές οι επιθυμίες μου είναι διαφορετικές, ακόμη και αντικρουόμενες.
Η πραγματική προσωπική ελευθερία βρίσκεται στην οριοθέτηση, στην αυτοοργάνωση, στην αυτοκριτική και στην μνήμη. Χρειάζεται να θυμάμαι πάντα ποιος είμαι, που βρίσκομαι κάθε στιγμή αλλά και που θέλω να φτάσω. Αυτός ο άξονας είναι ο οδηγός στον οποίο μπορώ να επιστρέφω σε κάθε περίσταση και να μπορώ να ζητώ και να προσφέρω, να απολαμβάνω και φροντίζω, να μένω ή να φεύγω, να κρατώ ή να αφήνω και ταυτόχρονα να μπορώ να διακρίνω το πότε χρειάζεται να κάνω τι.